Klaudia Kornatko, Laodycea – miasto w trakcie ponownego stawania się

Topografia i archeologia

Laodycea, miasto na wzgórzu południowo zachodniego brzegu doliny LIKOS dopływu MEANDRA, założone na planie regularnego czworoboku w miejscu jednego z najważniejszych skrzyżowań dróg ma terytorium Azji Mniszej. Każda z 4 bram miejskich otwierała się na niezmiernie ruchliwą drogę handlową. Ze względu na te szlaki Laodycea miała korzystne położenie geograficzne. Miasto odgrywało znaczną rolę w czasach Cesarstwa Rzymskiego.

Kiedyś to miasto było niewielką osadą zwaną DIOSPOLIS (miasto Zeusa lub RHOAS). Król Antioch II (z dynastii Seleucydów) przekształcił tę osadę w miasto o nazwie Laodycea od imienia żony króla – Laodike.

Położona we Frygii Laodycea słynie z bogactw wyrobów wełnianych i środków leczniczych. Sąsiadują z nią: na północy Hierapolis ( słynie z gorących wód) i na wschodzie Kolosy. Tereny Laodycei były narażone na liczne trzęsienia ziemi. W 26/25 roku przed Ch. i w 17 roku po Chr. popadło w ruiny w skutek trzęsienia ziemi, jednak było tak silnie materialnie że ,,podniosło się,, bez finansowego wsparcia ze strony cesarza (TACYT). Obecnie po Laodycei zostały tylko ruiny, wciąż jeszcze częściowo nieodkopane. W trakcie naszej wizyty spotkaliśmy pracującą tam ekipę archeologów, którzy próbują ponownie wydobyć na światło dzienne to miasto. Na przykładzie tego miasta można zaobserwować z czym zaczynają pracować archeolodzy, gdy zaczynają wykopaliska, bowiem miejsca, które wciąż jeszcze czekają na ich uwagę, wyglądają jak pole, z którego od czasu do czasu nieśmiało wynurzają się kawałki kamieni. Patrząc na to, żaden laik nie byłby w stanie się domyślić, że pod spodem, kryją się skarby, pozostałości kilku wieków życia miasta. Natomiast części już zrekonstruowane przez archeologów dają świetne pojęcie o tym jak wyglądało to miasto.

Z danych archeologicznych wiemy, że nad Laodyceą znajdował się AKROPOL (w północnym narożniku miasta od strony Hierapolis, niedaleko szczytu wzgórza ESKIHAR). Inne pozostałości to:

FRAGMETY 3 BRAM

  1. Brama EFESKA (północny zachód), przed którą biegła główna droga komunikacyjna z Efezu do Kolosów, prowadząc przez centrum miasta.
  2. Brama SYRYJSKA (południowy wschód)

Związana jest z nią INSKRYPCJA łacińsko grecka cesarskiego wyzwoleńca Klaudiusza. Znaleziona w południowo wschodniej części miasta. Zawiera ona informację o ufundowaniu przez niego ok. 84 roku bramy z trzema przelotami i wieżami ku czci ZEUSA MEGISTOSA SOFERA i cesarza Dioklecjana ( inskrypcja ta odnosi się do czasu na krótko przed powstaniem Apokalipsy Św. Jana) Wzniesienie potrójnej monumentalnej bramy miejskiej z wieżami przypada na okres I pokolenia po trzęsieniu ziemi.Kamienie, na których została wykuta inskrypcja znajdowały się w pobliżu Bramy Syryjskiej.

  1. Brama HERIAPOLITAŃSKA (na północy miasta niedaleko AKROPOLU)

POZOSTAŁOŚCI PO SIECI WODOCIĄGOWEJ:

GLINIANE RURY – osadzone w blokach kamiennych

FRAGMNETY ARKAD MUROWANEGO AKWEDUKTU (około II wieku), który transportował wodę ze źródła na południowym zachodzie od DENZILII- 5 km od Laodycei

RUINY WIEŻY CIŚNIEŃ – na południowym krańcu płaskowyżu

POZOSTAŁOŚCI KOMPLEKSU GIMNAZJONU I STADIONU – (350 x 60 m) ufundowanego przez bogatego mieszkańca Laodycei NIKOSTRATOSA na część cesarza WESPAZJANA – rok 79. Stadion ten nazywano prawdopodobnie amfiteatrem, o czym świadczy inskrypcja fundacyjna budowli. Stadion – amfiteatr był z marmuru. Rozgrywano tam zawody atletyczne i walki Gladiatorów.

STADION – na cześć WESPAZJANA, ukończony 79 po Chr. Arena 274m, zaokrąglona budowla z siedziskami wokół całego obwodu.

GIMNAZJON – wzniesiony na cześć cesarza HADRIANA i jego małżonki Sabiny w ok. 135 r. za prokonsulatu Gargilliusa AntiiQuussa- jest pozostałością po wielkim wschodnim budynku stadionu.

DWA TEATRY

  1. większy – grecki, a więc zbudowany na północno wschodnim zboczu płaskowyżu. Jego widownia miała średnicę 250 m.
  2. mniejszy – między Akropolem a reszta miasta – widownia o średnicy 150 m

NIMFEUM

– odkryty podczas prac wykopaliskowych archeologów z Kanady. Jest to odkryta budowla w centrum miasta, wzniesiona za panowania cesarza KARAKALLI w III wieku a w V wieku zamieniona została w kościół. Świadczą o tym pozostałości architektoniczne oraz inskrypcje.

W centrum miasta znajdują się jeszcze niezidentyfikowane pozostałości zabudowań i leży tam wiele detali architektonicznych, zwłaszcza FRYZÓW I KAPITELI, które archeolodzy starają się przyporządkować do poszczególnych budowli.

Część wykopalisk np. SARKOFAGI I INSKRYPCJE NAGROBNE znajdują się w muzeach w PAMUKALLE, DENZILII I IZMIRZE.

STELLE KOMMEMORATYWNE I NAGROBNE – świadczą o tym, że Gladiatorzy Laodycejscy stanowili ważną grupę społeczną.

Do naszych czasów zachowały się jedynie ślady antycznych murów Laodycei. Pozostałości Laodycei leżą na wzgórzu między wsiami ESKIHISAR I GONKALE.

Kanadyjscy archeolodzy z Qubecu odkryli też sanktuarium Izydy z końca II wieku po Chr. na podstawie monet i inskrypcji można wskazać że z pośród wielu bóstw największym kultem cieszył ZEUS I MEN KAROU- regionalny bożek księżyca (przed wejściem do jego świątyni była biała marmurowa posadzka). Na monetach wybijanych przez miasto Laodycea są też imiona czołowych lekarzy związanych ze szkoła leczniczą.

Laodycea założona przez SELEUCYDÓW na granicy między dwoma regionami była naturalnym centrum emigracji Żydów.

Odniesienia do Talmudu sugerują, że synagoga żydowska Laodycei była postrzegana przez ortodoksyjnych Żydów jako przykład życia w rozkoszach i bez zasad religijno-moralnych. Trzeba też przypomnieć, że w Laodycei znajdowała się jedna z gmin chrześcijańskich, do której list znajduje się w Apokalipsie Jana. Nie wiadomo, kto założył gminę chrześcijańską. Mogła ona powstać w wyniku pracy misyjnej św. Pawła w Efezie. Wspólnoty chrześcijańskie z Hierapolis, Laodycei i Kolosów były ze sobą ściśle powiązane. W Kol 4,15 jest zmianka, że wierni z Laodycei gromadzili się w domu Nimfasa. Dziś trudno jednoznacznie zlokalizować miejsce, w którym znajdowała się bazylika. Jednak można natrafić na wiele śladów obecności chrześcijan w tym miejscu, m.in. kamienie zprzedstawieniami ryb, lub krzyża.

Źródła historyczne świadczą o tym, że Laodycea cierpiała prześladowanie II- IV w., a życie duchowe wspólnotowe było osłabione. Biskupem Laodycei w II połowie II wieku był SISISINUS – z jego życia wiadomo, że ówczesny kościół znajdował się na 5 stadionie poza murami miasta. Kościół w Laodycei (za panowania Konstantyna Eugeniusza) był ozdobiony malowidłami i drewnianymi rzeźbami.

Laodycea jest jednym z największych ośrodków leczniczych na terenie FRYGII (balsamem leczący oczy). Za czasów greckiego geografa STRABONA na północny zachód od Laodycei wznosiła się słynna świątynia boga MENU KAROU, gdzie mieściła się szkoła medyczna, której założycielem był ZEUKXIS – jego wizerunki widnieją na Laodycejskich monetach.

W licznych mauzoleach z Laodycei znajdują się grobowce postrzegane jako prawdziwe przedstawienia domu – przedstawienia drzwi i inskrypcje na to wskazują.

MIASTO LAODYCEA BYŁO DUMNE Z TRZECH OSIĄGNIĘĆ:

– BANKOWOŚĆ

– PRZEMYSŁ TEKSTYLNY (w Laodycei produkowano wełnę, błyszczącą z naturalnego runa zwierzęcia, handel tkaninami i odzieżą w Laodycei jest bogato udokumentowane przez dużą liczbę produktów wełnianych.

– SZKOŁA MEDYCZNA.